Çocukların Oyun Çağında Beslenmesi
Çocuklarda 0-1 yaş arası dönem, süt çocukluğu dönemi olarak kabul edilir. Doğumdan sonraki ilk altı ay sadece anne sütü, ikinci altı ay ise anne sütüyle birlikte meyve püresi, sebze çorbası gibi ek gıdalar verilir. Okul öncesi dönemdeki 1-6 yaş aralığı ise oyun çağı olarak adlandırılır ve çocuk artık besinleri tanıyıp seçmeye başladığı için ebeveynler çocukların oyun çağında beslenmesi konusunda epey zorlanabilir. Bu dönemde çocuğun büyüme hızı, süt çocukluğu dönemine oranla yavaşlasa da zihinsel ve sosyal gelişimi hız kazanır. Dolayısıyla iyi ve doğru beslenmesi son derece önemlidir.
Çocukların yeni besinlerle tanıştığı, beslenme alışkanlıklarına müdahale edebildiği oyun çağı; aynı zamanda en aktif ve hareketli oldukları dönemdir. Bu dönemde enerji ihtiyaçları her zamankinden yüksek olduğu için çocukların tüm besin gruplarını içeren dengeli ve doğru bir beslenme düzenine sahip olmaları gerekir.
Oyun Çocuklarının Beslenme Alışkanlıklarını Neler Belirler?
Çocukların beslenme alışkanlıkları, oyun çağında oluşmaya başlar. Bu çağda daha sosyal ve aktif olmaya başlayan çocuklar; evde, dışarıda veya televizyon reklamlarında rengârenk bir dünyayla karşılaşırlar ve bunlara karşı merak duyarlar. Beslenme alışkanlıkları, sağlık için belirleyici unsurlardan biri olduğundan bu dönemde ebeveynlerin ciddi bir bilinç ve farkındalıkla hareket etmesi gerekir. Faydalı besinler, çocuğun sağlıklı büyüyüp gelişimini sürdüreceği anlamına gelir. Aksi durumda çocuk, dengeli bir beslenme düzeni kazanamayıp ileride sağlık problemleri yaşayabilir. Bu dönemde ihtiyaç duyabileceği tüm besin gruplarından yeterli ve dengeli miktarlarda almalı ve bunu alışkanlığa dönüştürmelidir.
Oyun çağı, aynı zamanda çocuğun sevdiği ve hiç sevmediği besinleri de ayırmaya başlayacağı bir süreç olduğu için gelecekteki besin tercihlerinde rol oynar. Ebeveynlerin çocuklar tarafından sürekli gözlemlendiği ve rol model alındığı bu dönemde ailenin alabileceği birtakım önlemler, çocuğun beslenme alışkanlıklarını olumlu yönde etkileyebilir. Çevreyle etkileşime girecekleri okul çağına kadar da böyle devam eder. Çocukla aynı evde yaşayan bireylerin bu süreç içerisinde sağlıklı beslenmesi, şekerli veya paketli gıdaları evde çok sık bulundurmaması çocuk için de yararlı olacaktır.
Oyun Çağında Karşılaşılan Beslenme Problemleri Nasıl Aşılır?
Oyun çağı keşiflerle ve yeni tecrübelerle dolu olduğundan çocuklar için sandığımızdan daha karmaşık olabilir. Özellikle beslenme konusunda yemek seçmek, yemeyi reddetmek ya da fazla iştahlı davranmak gibi tutumlar gösterebilirler. Her bir davranışın altında farklı bir sebep yatıyor olabileceği için çocuk dikkatle gözlemlenmeli ve anlaşılması için çabalanmalıdır. Yemesi için ısrar etmek, arkadaşlarıyla kıyaslanmak, kilosunu eleştirmek gibi tavırlardan kesinlikle uzak durmak gerekir. Çocuk üzerinde baskı yaratan ve onu kötü hissettiren bu tavırlar, daha ciddi sorunları da beraberinde getirebilir. Bunlar yerine daha olumlu ve yapıcı yaklaşmaya çalışmalısınız.
İştahsızlık
Çocuğunuz iştahsızsa gün içinde çok yorulmuş olabilir. Bu, bir hastalık başlangıcı da olabilir. Bu durumlarda çocuğa zorla yemek yedirmeye çalışmak yerine serbest bırakıp gözlemlemek daha doğru olur. Çocuk, dinlendiğinde ve açlık hissettiğinde yemeğe yönelecektir. Yemesi için ısrar etmek, önündeki yemekten nefret etmesine ve bir tepki olarak yemeyi daha uzun süre reddetmesine yol açabilir. Ayrıca iştahsızlığın altında kardeşini kıskanması, evdeki bir sorundan dolayı huzursuz olması gibi sebepler de yatabilir. Bunları anlayıp çözüme kavuşturabilmek için çocuğa sevgiyle yaklaşmalı ve iletişim kurmaya çalışmalısınız. Her gün aynı saatte yemek yemek, masaya ailece oturup yemeklerin lezzeti hakkında konuşmak, görüntüsü ve kokusuyla çocuğu cezbedebilecek sağlıklı tabaklar hazırlamak da iştahsızlığı önleyebilir.
Yemek Seçme
Evde çocuğa rol model oluşturan yetişkinlerin bazı yemekleri asla yemeyeceğini söylemesi, yemek seçmesi gibi durumlar; çocuğun da yemek seçmesine sebep olur. Çocuğunuz herhangi bir sağlıklı besini kesinlikle reddediyorsa, o besini farklı şekillerde sunmayı denemelisiniz. Sütü sade mi, meyveli mi yoksa kakaolu mu içmek istediğini sorabilir, yumurtayı onun isteğine göre katı ya da kayısı kıvamında haşlayabileceğinizi de söyleyebilirsiniz. Birden fazla seçeneğinin olması mutlaka ilgisini çekecektir. “Bunu yersen çikolata da yiyebilirsin.” gibi yönlendirmeler sağlıklı besinleri onun için bir araç, yağlı ve şekerli gıdaları ise amaç hâline getireceği için kesinlikle kaçınmalısınız.
Fazla İştah ve Kilo Alma
Aşırı yemek yeme ve obezite gibi sorunları önlemek için ise çocuğun porsiyonlarını abartmamak gerekir. Bu gibi sorunların altında genellikle çocuğun hep daha fazla yemeye teşvik edilmesi, öğünlerinin iyi planlanmaması, yağlı ve şekerli gıdaların daha lezzetli olduğu fikrinin aşılanması gibi sebepler yatar. Karbonhidrat ve şekerle yükselen kan şekerinin aniden düşmesi çocuğu sık sık acıktırabilir. Çocuğunuzun hangi besin gruplarını, hangi miktarlarda alması gerektiğini öğrenir ve öğünlerini bu bilinçle hazırlarsanız bu sorunun da önüne geçebilirsiniz. Ayrıca aşırı yeme isteğinin altında duygusal sebepler de yatıyor olabilir. Bu durumda da çocuğunuzla aranızdaki iletişimin güçlü olması faydalı olacaktır.
Oyun Çağındaki Çocuklar Hangi Besin Grubundan Ne Kadar Tüketmeli?
Oyun çağında çocukların enerji ihtiyacı ve besin çeşitliliği arttığı için ebeveynler hangi besini, ne kadar verecekleri konusunda kararsız kalabilir. 1-6 yaş aralığında bedenin hangi besin gruplarına ve ne miktarda ihtiyaç duyduğunu bilmek, anne-babalara yardımcı olabilir. İleriki yaşlarda kadın ve erkeklerin besin ihtiyaçları değişse de oyun çağındaki kız-erkek çocukların beslenmesi arasında farklılık yoktur. Çocukların fiziksel aktivite seviyesi, boy ve kilosu, büyüme ve metabolizma hızları düşünülerek hareket edilebilir.
- Çocuklar büyürken bedende sürekli yeni dokular oluştuğu için beslenme programlarında proteinin önemli bir yeri vardır. İlk bir yıl daha yoğun doku oluşturan minikler, protein ihtiyaçlarını anne sütünden karşılar. Sonraki yaşlarda giderek bu ihtiyaç azalsa da önemini korur. Çocuğunuzun besin ihtiyacını belirlerken alınan kalorinin %10’ ya da %30’u şeklinde düşünebilirsiniz. Bu yaş aralığı için günde 19 gram protein alımı gerekir. (1)
- Çocukların protein ihtiyacını karşılayabilmek için et, yumurta ve baklagilleri tercih etmelisiniz. Kahvaltıda her gün veya gün aşırı bir adet yumurta hazırlayabilirsiniz. Eti ise birkaç köfte yaparak ya da etli sebze yemekleri ve çorbalar hazırlayarak verebilirsiniz. Baklagilleri, et ürünlerini ve hafta en az bir gün balığı da çocuğuzun öğünlerinden eksik etmemeye çalışın.
- Oyun çağı çocukları için mineraller de olmazsa olmaz bir role sahip. Özellikle kalsiyum ve fosfor, diş ve kemik gelişimi için bu dönemde mutlaka alınmalı. İki su bardağı süt ve bir dilim peynir, günlük kalsiyum ihtiyacı için yeterli olacaktır. Öğünlerine birkaç kaşık yoğurt da ekleyebilirsiniz. Kalsiyum oranı arttığında, demir ve C vitamini gibi önemli mineral ve vitaminlerin azalabileceği için çocuğa bir günde iki bardaktan fazla süt vermemek gerekir. Sütü reddediyorsa hafif tatlılarla veya meyvelerle renklendirilmiş sütlerle öğünlerini daha cazip hâle getirebilirsiniz.
- İyice yıkanmış, taptaze meyve ve sebzelerin bu dönemde düzenli olarak tüketilmesi gerekir. Çocuğun her gün bir öğün çiğ meyve ya da sebze ve bir öğün yeşil yapraklı sebze alması yeterli olur. Dilerseniz üçüncü bir öğün olarak taze sıkılmış meyve suyu, evde hazırlanmış meyveli süt ya da meyve püresi de verebilirsiniz.
- Buğday, mısır, yulaf gibi tahılları içeren besinler de çocuğunuzun karbonhidrat ihtiyacını karşılamak üzere öğünlerine mutlaka eklenmeli. 5 yaşa kadar çocuğa bir kaşık makarna ya da pilav ve günde 1-2 dilim ekmek tüketmek yeterli olur. İlerleyen yaşlarda miktarı artırmak gerekir.
- Oyun çağında çocuğunuzun enerji ihtiyacını karşılayabilmek için öğünlerinde şeker ve yağa da yer vermelisiniz. Tercihinizi bitkisel sıvı yağlardan yana kullanmak ve günlük miktarı 1-2 yemek kaşığıyla sınırlı tutmak sağlıklı olur. Şeker alımı için de sütlü tatlılar, tahin-pekmez karışımları, tahin helvaları gibi seçeneklerden 2-4 kaşık tüketmesi yeterli.
Sağlıklı ve uzun bir yaşamın ilk anahtarının iyi beslenmek olduğu gerçeğini unutmamak gerekir. Hayat boyu sahip olunan beslenme alışkanlıklarının oyun çağından itibaren şekillendiği de düşünüldüğünde bu dönemde mutlaka çok hassas ve bilinçli davranmalısınız. Her şey, çocuklar sağlıklı ve mutlu büyüsün diye!
Kaynaklar:
https://ucurtmadergi.com/cocuklardabeslenme/
https://www.uzdrdundaryaykiran.com/oyun-cocugunun-beslenme-ozellikleri/
https://www.hilalmocan.com/oyun-cocuklugu-doneminde-beslenme